Minister Edukacji Anna Zalewska w lutym odwiedziła Finlandię, w programie była zarówno wizyta w szkole jak również rozmowy z nauczycielami. Pani Minister, szkoda, że dopiero teraz.

Na stronie MEN nie mamy co prawda relacji z tej wizyty – jedynie kilka zdjęć na Twitterze. Zrobię relację za panią minister i opiszę, co mogła widzieć. Macie już dość czytania, dlaczego polska reforma została zaplanowana i wprowadzona w atmosferze braku poszanowania dla podstawowych zasad tego typu działań? Ja także – będzie zatem tylko o Finlandii.

Podstawa programowa

W Finlandii ma ona trzy stopnie: podstawa narodowa, regionalna i szkolna. Ta pierwsza to strategia fińskiego systemu, jak podkreślają oficjalne dokumenty, nie jest to sztywna wytyczna a jedynie sens i główne cele tego, jak ma funkcjonować szkoła. Narodowa podstawa programowa została przygotowana z uwzględnieniem tego, że uczniowie funkcjonują i uczą się nie tylko w szkole, ale także w każdym środowisku pozaszkolnym.

Reforma podstaw

Jej pierwszy etap zaczął się w 2006 roku i zakończył w 2014, nowe podstawy wprowadzono w 2016 roku. Rozpoczęto od narodowych programów nauczania National Core Curricula (odpowiednik naszych podstaw programowych) ostatni etap prac dotyczył lokalnych podstaw programowych – nie stosowanych w naszym systemie. Finlandia jest niewielkim krajem, ale zróżnicowanym etnicznie i pod względem gęstości zaludnienia – stąd pomysł na dostosowanie oferty szkół, do lokalnych potrzeb. Polska, jako kraj kilkanaście razy większy, uczy wszystkich, wszędzie tak samo. Od czego Finowie zaczęli reformę i w ogóle – po co ją zaczęli? Konieczność zmiany zasad funkcjonowania szkolnictwa wynikała z obserwacji – zmieniło się znaczenie słowa uczyć, zmieniła także sama instytucja szkoły, problemy i wyzwania współczesnego świata. To wystarczyło, żeby zainicjować kilkuletni projekt zmian.

Tworzenie podstaw

Cały proces prac nad podstawami przebiegał w trzech fazach, które można skrótowo przedstawić słowami: dlaczego, co i jak. Prace nad podstawami oparto na założeniu, że wszelkie zmiany muszą wynikać z aktualnej wiedzy, standardów, muszą być zorientowane na przyszłość.  Przy okazji zmiany podstaw uznano, że należy zwrócić szczególny nacisk na kwestie równouprawnienia kobiet i mężczyzn, praktycznej demokracji szkolnej, rozwój umiejętności społecznych a także – na konieczność wczesnej edukacji dzieci, która jest najskuteczniejszym sposobem na zapewnienie dzieciom równego startu i wyrównania szans edukacyjnych.

Idea

W całym fińskim systemie edukacji podkreśla się rolę wzajemnego zaufania, jako niezbędnego elementu kultury uczenia się. W reformie podstaw postawiono więc na wzmocnienie szkoły jako środowiska, w którym nie tylko uczenie dzieje się, ale także takiego, które buduje swój kapitał kulturowy i społeczny.

Założenia

Finowie przygotowując swoją reformę przyjęli następujące założenia: jeśli zależy nam na rozwoju ciekawości uczniów, projektujmy środowisko edukacyjne, które sprzyja zadawaniu pytań, jeśli zależy nam na umiejętnościach rozwiązywania problemów, musimy łączyć wiedzę szkolną z problemami realnego życia i zachęcać uczniów do rozwiązywania zadań razem. Ważnym zagadnieniem było także łączenie wiedzy i umiejętności z różnych dyscyplin.

Przy tworzeniu narodowej podstawy programowej uwzględniono również prawo zagwarantowania uczniom równości w każdym obszarze edukacji, poszanowania różnorodności językowej i kulturowej oraz włączenia w podstawy międzynarodowych aspektów globalizacji. Zwrócono uwagę na fakt, że właściwe ocenianie uczniów jest także częścią procesu uczenia się.

Przedmioty

Nieprawdą jest, że tego podziału nie ma, wygląda on jednak inaczej i ma inne znaczenie – jest to raczej podział na dyscypliny, pomagające porządkować informacje i wiedzę, a nie na sztywne lekcje i godziny. Nauczanie w fińskiej szkole jest zblokowane – co oznacza, że na zajęciach łączy się elementy różnych dyscyplin. Uczniowie uczestniczą także w planowaniu swoich zajęć. Nieprawdą jest, że fińskie dzieci nie uczą się w szkole odręcznego pisania, nieprawdą – że nie mają prac domowych, te jednak są krótkie i mają za zadanie jedynie utrwalić to, co działo się na zajęciach.

A teraz zadanie: proszę znaleźć w dwóch obrazkach: „fińska edukacja” i „polska edukacja” szczegóły, które je różnią.

W przygotowaniu tego krótkiego opisu korzystałam z materiałów dostępnych na stronie fińskiego ministerstwa, zajmującego się edukacją. Linki znajdują się poniżej. Ogromnie żałuję, że minister Zalewska nie zorganizowała wizyty studyjnej w Finlandii w listopadzie 2015 roku, zaraz po objęciu urzędu. Wolała wtedy spotkać się z małżeństwem państwa Elbanowskich.

Iga Kazimierczyk

Wyjaśnienie celu reformy 

Słowo wprowadzenia od minister edukacji

Materiał informacyjny ministerstwa