Spójrzcie na dwa zdjęcia poniżej. Jak wam się wydaje, gdzie dzieci czują się lepiej? Które miejsce, waszym zdaniem, bardziej sprzyja rozwojowi dzieci? Pomyślcie o rozwijających się zmysłach dziecka, o koncentracji i uważności, o umiejętnościach społecznych, emocjach … I? Czy „więcej” zawsze oznacza „lepiej”?

Na jednym ze spotkań poświęconych przygotowaniu dzieci do szkoły (swoją drogą – dlaczego dzieci do szkoły, a nie szkoły do dzieci?!) usłyszałam interesującą opinię jednego z rodziców. Zaskoczyło mnie, że to właśnie rodzic dostrzegł to, co dla wielu nauczycieli nie jest oczywiste.

– Nasze dzieci poznawczo przygotowane są do tego, żeby rozpocząć naukę w I klasie! Nie o tym powinniśmy więc rozmawiać! Problemem są umiejętności społeczne i emocjonalne!

Trudno się z tym nie zgodzić. Dzieci nie radzą sobie z pokonywaniem trudności, nie potrafią współpracować w zespołach, nie radzą sobie z porażkami. Czy planując przestrzeń edukacyjną w przedszkolu można zatem w jakiś sposób wspomóc tę sferę? Nie mówię tu o wytycznych określonych przez ministerialne rozporządzenia, ale o zwykłych działaniach, które może wykonać nauczyciel, o prostych zabiegach, które sprawią, że sala stanie się miejscem odpowiadającym potrzebom dzieci, a nie nauczyciela.

Ustawienie mebli

Jakie meble najlepiej sprawdzą się w przedszkolu? I kto decyduje o tym, gdzie je ustawić? W polskich przedszkolach najczęściej wszystkie szafy, szafki i różne kąciki ustawione są pod ścianami, tak by uzyskać jak największą przestrzeń do zabaw dla dzieci. Niestety takie ustawienie nie sprzyja społecznym kontaktom (Kielar M. 1989, s. 261). Pomyślmy więc o meblach, które będą bardziej mobilne. Pomoże to w swobodnym zarządzaniu przestrzenią, nie tylko przez nauczyciela, ale także przez dzieci. Przykładem może być ustawienie niewysokich szafek prostopadle do ścian (zdj. 3). Będzie to sprzyjało tworzeniu przez dzieci mniejszych przestrzeni i organizowaniu zabaw tematycznych w zespołach.

Na podkreślenia zasługuje pomysł organizowania przestrzeni razem z dziećmi. W pierwszych dniach września możemy wspólnie przedyskutować, jak ma wyglądać nasza sala, co chcemy żeby w niej było, gdzie stało. Zmian możemy dokonywać zawsze, gdy zajdzie taka potrzeba.

Kąciki tematyczne

Wiemy, że dzieci lubią naśladować dorosłych. Niewielkie przestrzenie zaaranżowane przez dzieci i nauczyciela oraz wyposażone w prawdziwe sprzęty (nie tylko zabawki) i naturalne okazy przyrodnicze (zdj. 4) z pewnością będą wspierać rozwój zainteresowań dzieci, ale także zainspirują do wymiany doświadczeń pomiędzy przedszkolakami.

W polskich placówkach mamy różne kąciki: kuchenne, teatralne, sklepy czy warsztaty, a także kąciki plastyczne. Pomyślmy jednak nad ich zawartością. Zamiast np. zabawkowych wag, może warto dać dzieciom możliwość korzystania z prawdziwej wagi, która kiedyś była używana (zdj. 5). A do kącika plastycznego, oprócz kartek i kredek, można dołożyć tekturę, taśmę klejącą i zszywacze.

A zamiast tworzyć jedynie stałe kąciki organizujmy także te sezonowe (zdj. 6).

Zwróćmy też uwagę na kącik wypoczynkowy. Może to być duża domowa kanapa, materac lub przestrzeń z poduszkami (zdj. 7). Miejsce takie sprzyja rozmowom, wyciszeniu i uspokojeniu.

Wspólne doświadczenia przy tworzeniu nowych miejsc, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie pojawiających się problemów, tutoring rówieśniczy (ten, który już rozumie pomaga słabszemu koledze lub koleżance w danym zagadnieniu) – to wszystko da dzieciom możliwość przygotowania do dalszych zmagań zarówno w szkole, jak i w życiu.

Kolory w sali

Przedszkole kojarzy nam się często z bardzo żywą i kolorową przestrzenią. Kolorowe ściany, kolorowe zabawki … a może powinno być inaczej? Kolorowe prace dzieci na ścianach zaczepione spinaczami do wiszących sznurków (zdj. 8), okazy przyrodnicze, szczególnie jesienią, ściana pomalowana czarną farbą tablicową, oraz kolorowa kreda do tablic – to tylko niektóre pomysły mogące zmienić wygląd sali przedszkolnej. Wspólne prace i dyskusja o tym, gdzie i jak je umieścić z pewnością pomoże zdobyć niezbędne umiejętności społeczne.

Rozmawiajmy więc, dyskutujmy, podejmujmy decyzje razem z dziećmi, organizujmy otoczenie tak, by sprzyjało zabawom w zespołach, małych grupach. Niech dzieci staną się dla nas i dla siebie partnerami. To w znacznym stopniu ułatwi rozwój umiejętności społecznych i emocjonalnych przedszkolaków.

Magdalena Milczewska